نقش ژنتیک در سرطان گوارش؛ نگاهی علمی و دقیق به تاثیر DNA در ایجاد سرطان های دستگاه گوارش

سرطان های دستگاه گوارش یکی از مهم ترین چالش های حوزه سلامت در سراسر جهان هستند و سالانه میلیون ها نفر را درگیر می کنند. این سرطان ها شامل سرطان معده، روده بزرگ، مری، پانکراس، کبد و روده کوچک می شوند. در سال های اخیر، پژوهش های گسترده نشان داده اند که نقش ژنتیک در سرطان گوارش بسیار پررنگ تر از آن چیزی است که قبلا تصور می شد. DNA ما حامل اطلاعات و دستورالعمل هایی است که تعیین می کند سلول ها چگونه رشد کنند، تکثیر شوند و در مواقع لازم خود را ترمیم کنند. اما زمانی که این دستورالعمل ها تغییر می کنند، روند طبیعی سلول ها مختل شده و احتمال شکل گیری سرطان افزایش می یابد.

در این مقاله، به عنوان یک راهنمای علمی و کاربردی، به بررسی نقش ژنتیک در سرطان های گوارشی می پردازیم و توضیح می دهیم که جهش های ژنتیکی، سندروم های ارثی و تغییرات DNA چگونه می توانند احتمال بروز سرطان در دستگاه گوارش را افزایش دهند. همچنین تاثیر سبک زندگی بر تعامل با ژن ها را بررسی خواهیم کرد تا درک کامل تری از این موضوع فراهم شود.

چرا ژنتیک در سرطان گوارش نقش اساسی دارد؟

DNA مانند کتابچه راهنمای زندگی است. درون هر سلول صدها ژن وجود دارد که عملکردهای حیاتی سلول را کنترل می کنند. برخی از این ژن ها مانند چراغ قرمز عمل کرده و جلوی رشد بیش از حد سلول ها را می گیرند. برخی دیگر مانند چراغ سبز، روند رشد و تقسیم سلول ها را تنظیم می کنند. زمانی که این چراغ ها دچار اختلال شوند، سلول ها ممکن است شروع به رشد غیرقابل کنترل کنند و تومور تشکیل دهند.

دو نوع جهش ژنتیکی در سرطان گوارش تاثیر دارند:

1. جهش های ارثی

این جهش ها از والدین به فرزندان می رسند و از بدو تولد در تمام سلول های بدن وجود دارند. اگر فرد حامل این جهش ها باشد، احتمال ابتلا به سرطان های گوارشی در او بسیار بیشتر از دیگران خواهد بود.

2. جهش های اکتسابی

این جهش ها در طول زندگی و به دلیل عوامل محیطی و سبک زندگی ایجاد می شوند. عواملی مثل سیگار، الکل، خودسرانه مصرف کردن داروها، تغذیه ناسالم، آلودگی ها و التهاب های مزمن می توانند DNA سلول ها را تغییر دهند.

به همین دلیل است که برخی افراد بدون هیچ سابقه خانوادگی به سرطان مبتلا می شوند، در حالی که برخی دیگر به دلیل ژنتیک آسیب پذیر تر هستند.

تجربه‌ای ایمن و حرفه‌ای از جراحی لاپاراسکوپی در اصفهان

مهم ترین ژن های دخیل در سرطان های دستگاه گوارش

پژوهشگران توانسته اند چندین ژن کلیدی را شناسایی کنند که نقش مستقیمی در شکل گیری سرطان گوارش دارند. این ژن ها معمولا در مهار رشد سلول ها یا ترمیم DNA آسیب دیده نقش دارند.

1. ژن BRCA

گرچه ژن BRCA بیشتر به سرطان پستان و تخمدان مرتبط است، اما تحقیقات نشان داده این ژن در سرطان پانکراس و معده نیز نقش مهمی دارد. افرادی که حامل جهش BRCA هستند، دو تا سه برابر بیشتر از افراد معمولی در معرض این سرطان ها قرار می گیرند.

2. ژن APC

این ژن تاثیری قابل توجه بر سرطان روده بزرگ دارد. جهش توراثی در این ژن عامل بیماری پولیپوز فامیلی است. در این حالت فرد از نوجوانی تا جوانی تعداد زیادی پولیپ در روده بزرگ دارد که بدون درمان احتمال تبدیل شدن آن ها به سرطان بسیار زیاد است.

3. ژن MLH1 و MSH2

این ژن ها بخشی از سیستم ترمیم DNA هستند. جهش در این ژن ها به سندروم لینچ یا سرطان کولورکتال غیرپولیپی ارثی منجر می شود. افراد مبتلا به سندروم لینچ احتمال بسیار بالایی برای ابتلا به سرطان روده بزرگ، معده، روده باریک و حتی کبد دارند.

4. ژن CDH1

این ژن یکی از مهم ترین ژن ها در سرطان معده منتشر خانوادگی است. افرادی که این جهش را دارند ممکن است حتی در سنین جوانی به سرطان معده پیشرفته دچار شوند.

5. ژن TP53

این ژن وظیفه دارد از تکثیر سلول های آسیب دیده جلوگیری کند. جهش در TP53 در بسیاری از سرطان های گوارشی از جمله سرطان معده، مری، کبد و پانکراس مشاهده می شود.

چه سرطان هایی بیشتر با ژنتیک مرتبط هستند؟

برخی سرطان های دستگاه گوارش ارتباط بسیار قوی با ژنتیک دارند. مهم ترین آن ها عبارتند از:

1. سرطان روده بزرگ

حدود 10 تا 15 درصد از موارد سرطان روده بزرگ دارای زمینه ژنتیکی هستند. افراد دارای سابقه خانوادگی سرطان کولون، پولیپ های متعدد یا سندروم لینچ، در خطر بسیار بالاتری قرار دارند.

2. سرطان معده

جهش در ژن CDH1 یا سابقه خانوادگی قوی، احتمال بروز سرطان معده را چندین برابر می کند. همچنین افرادی که والدین یا خواهر و برادر مبتلا دارند باید غربالگری های زودهنگام انجام دهند.

3. سرطان پانکراس

افرادی که دارای جهش در BRCA یا سابقه خانوادگی سرطان پانکراس هستند، پنج تا هشت برابر بیشتر از دیگران در معرض این بیماری قرار می گیرند.

4. سرطان مری

اگرچه عوامل محیطی مثل رفلاکس معده و چاقی نقش دارند، اما برخی جهش ها مانند TP53 می توانند زمینه ژنتیکی در بروز این سرطان ایجاد کنند.

5. سرطان کبد

برخی جهش های ارثی مانند هموکروماتوز می توانند احتمال سرطان کبد را افزایش دهند، به ویژه زمانی که با عوامل محیطی ترکیب شوند.

ژن ها چگونه سرطان را در دستگاه گوارش ایجاد می کنند؟

برای درک بهتر نقش ژنتیک باید بدانیم سرطان چگونه از سطح سلولی شروع می شود. زمانی که جهش های ژنتیکی باعث می شوند سلول ها:

• رشد غیرطبیعی داشته باشند

• درست تقسیم نشوند

• نتوانند DNA آسیب دیده را ترمیم کنند

• در برابر مرگ سلولی مقاومت کنند

نتیجه آن شکل گیری توده های غیر طبیعی در دستگاه گوارش است. این روند ممکن است سال ها طول بکشد و معمولا بدون علامت است. به همین دلیل است که غربالگری منظم در افراد دارای ریسک ژنتیکی بالا اهمیت ویژه ای دارد.

بیشتر بخوانید : متخصص جراح عمومی اصفهان

تاثیر تاریخچه خانوادگی بر سرطان گوارش

داشتن سابقه خانوادگی سرطان گوارش، یکی از مهم ترین عوامل خطر است. اگر یکی از اعضای درجه یک خانواده مانند پدر، مادر، خواهر یا برادر مبتلا باشد، احتمال ابتلای فرد 2 تا 4 برابر بیشتر می شود.

اما نکته مهم این است که سابقه خانوادگی همیشه به معنی وجود ژن جهش یافته نیست. مجموعه ای از عوامل مانند سبک زندگی خانواده، عادات غذایی و محیط مشترک نیز می توانند نقش داشته باشند.

نقش سبک زندگی در کنار ژنتیک؛ آیا می توان از سرطان پیشگیری کرد؟

با اینکه ژنتیک غیرقابل تغییر است، اما سبک زندگی می تواند تاثیر جهش های ژنتیکی را کاهش یا تشدید کند. به همین دلیل گفته می شود ژن ها سلاح هستند اما سبک زندگی ماشه را می کشد.

عوامل سبک زندگی که ریسک سرطان گوارش را افزایش می دهند:

• مصرف غذاهای چرب و فرآوری شده

• چاقی و اضافه وزن

• مصرف الکل

• کشیدن سیگار

• استرس مزمن

• مصرف کم میوه و سبزیجات

• کم تحرکی

• عدم درمان مشکلات گوارشی طولانی مدت مانند ریفلاکس یا التهاب معده

ترکیب ژن های مستعد سرطان با این عوامل می تواند روند ایجاد سرطان را سرعت دهد.

چگونه می توان ریسک ژنتیکی سرطان گوارش را کاهش داد؟

اگر سابقه خانوادگی دارید یا نگران جهش های ژنتیکی هستید، راهکارهای مهمی وجود دارد که می تواند ریسک سرطان را کاهش دهد.

آینده تشخیص سرطان گوارش؛ نقش ژن ها در پزشکی شخصی سازی شده

با پیشرفت علم ژنتیک، وارد دوره‌ای شده‌ایم که تشخیص و درمان سرطان بر اساس ساختار ژنتیکی هر فرد انجام می‌شود؛ رویکردی که به آن «پزشکی شخصی‌سازی شده» گفته می‌شود. در این روش، پزشکان با بررسی ژن‌های هر فرد می‌توانند سرطان را بسیار زودتر تشخیص دهند، درمان‌های دقیق‌تر و مؤثرتری انتخاب کنند، احتمال موفقیت درمان را افزایش دهند و از تجویز درمان‌های بی‌اثر یا مضر جلوگیری کنند. پیش‌بینی می‌شود که در آینده نه چندان دور، آزمایش‌های ژنتیک به بخشی جدایی‌ناپذیر از روند معمول پیشگیری و تشخیص سرطان‌های گوارشی تبدیل شوند.

نتیجه گیری:

نقش ژنتیک در سرطان گوارش غیرقابل انکار است. برخی افراد به دلیل جهش های ارثی یا سابقه خانوادگی، بیشتر در معرض سرطان های دستگاه گوارش قرار دارند. با این حال، ژنتیک سرنوشت قطعی نیست. سبک زندگی سالم، غربالگری های منظم، مشاوره ژنتیک و شناخت ریسک ها می تواند مسیر ابتلا را تغییر دهد.

ژن ها زمینه را فراهم می کنند، اما شما با انتخاب های درست می توانید از آینده خود محافظت کنید.

آشنایی بیشتر با دکتر قیومی متخصص جراح عمومی

⛔ ما را در اینستاگرام همراهی کنید