سرطان رکتوم چیست؟
سرطان رکتوم (به انگلیسی: Rectal cancer) یکی دیگر از انواع سرطان های خانواده دستگاه گوارشی است. رکتوم به چند سانتی متری آخر روده بزرگ گفته میشود و از سگمان یا بخش آخر کولون شروع شده و در انتهایش، در فاصله بسیار نزدیکی با مقعد قرار گرفته است.
شاید اصطلاح سرطان کولورکتال را شنیده باشید که منظور سرطان های کولون و رکتوم است. البته با وجود شباهت های زیادی که این دو سرطان به هم دارند، درمان هایشان نسبتا متفاوت از هم است.
این سرطان به طریق های مختلفی می تواند در بدن منتشر شود؛ یا می تواند در بافت های مجاور پیشروی کند، یا به سیستم لنفاوی دست اندازی کرده و از طریف لنف منتقل می شود، یا می تواند از طریق خون به دیگر نقاط بدن برسد.
در گذشته درمان برای سرطان کولون خیلی موثر واقع نمیشد، اما در ۳۰ سال گذشته، با پیشرفت روش های درمانی سرطان، می توان در بیشتر موارد این کنسر را درمان کرد.
عوامل موثر در ایجاد سرطان رکتوم
اگر کسی این فاکتور ها را داشت به این معنی نیست که قطعا به سرطان رکتوم مبتلا خواهد شد، و حتی برعکس، کسی که این علل و فاکتور ها را ندارد هم نمی توان گفت که هیچ گاه به این بیماری مبتلا نمی شود. در کل مشاهده شده است که در بیشتر افراد مبتلا به کنسر رکتوم، این علل و فاکتورها وجود داشته است.
- داشتن سابقه سرطان کولون یا سرطان رکتوم، در افراد نزدیک و درجه یک خانواده
- داشتن سابقه سرطان رکتوم و یا کولون و یا تخمدان در خود فرد
- داشتن جهش های ژنتیکی ارثی که باعث افزایش ریسک برخی از سندرم های سرطانی فامیلی می شود
- نوشیدن زیاد الکل و مصرف سیگار
- رژیم غذایی نامناسب با چربی زیاد و فیبر کم
- در افراد چاق و سیاهپوست نیز این نوع سرطان بیشتر دیده شده است
علائم سرطان رکتوم
- داشتن خون در مدفوع (چه به صورت روشن و چه به صورت تیره)
- تغییر در اجابت مزاج (که می تواند هم به صورت یبوست و هم اسهال باشد)
- احساس عدم تخلیه کافی بعد از اجابت مزاج
- باریک شدن مدفوع یا تغییر شکل غیر معمولی آن
- ایجاد ناراحتی در شکم (می تواند درد و کرامپ شکمی و یا نفخ باشد)
- کاهش اشتها بدون دلیل
- کاهش وزن بدون دلیل
- احساس ضعف و خستگی طولانی
تشخیص سرطان رکتوم
پزشک با توجه به شرح کامل بیمار٬ بیماری های قبلی و مساله ژنتیکی و … درخواست موارد زیر را میدهد:
- آزمایش خون
شمارش کامل سلول های خونی (بررسی کم خونی)، آزمایش کبد، شاخص های توموری CEA
- آزمایش مدفوع
غربال گری برای خون مخفی در مدفوع
- آندوسکوپی٬ سیگموئیدوسکوپی و کولونوسکوپی
پزشک از طریق این روش قادر به مشاهده و بیوپسی از تومور میشود. در صورت وجود ضایعه سرطانی کوچک و محدود می توان پولیپکتومی با روش آندوسکوپیک نیز انجام داد
- تصویر برداری
مرحله بندی با CT اسکن قفسه سینه، شکم و لگن، MRI ، سونوگرافی مقعد، اسکن PET
عوامل موثر در بهبود درمان سرطان رکتوم
۱- اینکه سرطان در چه مرحله و stage ای قرار دارد (آیا فقط دیواره داخلی رکتوم را درگیر کرده، یا یا به کل رکتوم رسیده و گره های لنفاوی هم درگیر کرده است، یا به سایر ارگان ها هم متاستاز داده است)
۲- اینکه تومور دقیقا در چه منطقه ای از رکتوم قرار دارد
۳- آیا تومور رکتوم را مسدود کرده یا خیر
۴- اینکه آیا کل تومور توسط جراحی برداشته شده است یا خیر
۵- سلامت عمومی بیمار و اینکه این سرطان تازه تشخیص داده جدید است یا عود سرطان قبلی است
درمان سرطان رکتوم
در این جا هم این نکته صادق است که شرایط و نوع بیماری، برای انتخاب درمان مهم است و یک نوع درمان برای همه مراحل این بیماری موثر نیست.
چند نوع درمان استاندارد برای این کنسر می تواند به کار رود که می توانند به تنهایی یا ترکیبی مورد استفاده قرار بگیرند:
۱- درمان ارجح٬ جراحی است که به روش باز یا آندوسکوپیک انجام میشود.
۲- رادیوتراپی (اشعه درمانی)
۳- کموتراپی (شیمی درمانی)
۴- درمان هدفمند و ایمونوتراپی
درمان های دیگری هم وجود دارند که هنوز در دست مطالعه و آزمایش هستند و به طور گسترده استفاده نمی شوند.
جراحی سرطان رکتوم
جراحی به انواع مختلفی انجام میشود که با توجه به بیمار٬ یکی از این روش ها انتخاب میشود.
۱- پولیپکتومی
اگر کنسر فقط در بافت پولیپ باشد، می توان فقط پولیپ را برداشت. (اغلب توسط کولونوسکوپی برداشته می شوند.)
۲- Local excision
اگر سرطان در دیواره داخلی رکتوم باشد و به قسمت های دیگر دیواره آن منتشر نشده باشد، می توان فقط آن قسمت را با یک حاشیه امن برداشت.
۳- Resection
اگر کنسر در کل دیواره رکتوم منتشر شده باشد، آن قسمت از رکتوم را به همراه حاشیه امن بر می دارند. هم چنین گره های لنفاوی نزدیک رکتوم را هم به منظور بررسی زیر میکروسکوپ برای یافتن سلول های سرطانی، نیز بر می دارند.
– روش های جراحی دیگری هم مانند:
- Radio-frequency ablation
- cryosurgery
- Pelvic exenteration
اقداماتی که پس از جراحی باید صورت گیرد
پس از انجام جراحی و مشاهده روند بیمار و نوع بیماری، ممکن است نیاز به مراحل زیر باشد
- رادیوتراپی از نوع External radiation therapy
- شیمی درمانی
شیمی درمانی با استفاده از داروهای کشنده سلول های سرطانی انجام میشود. از آنجاییکه سلول های سرطانی پس از جراحی همچنان ممکن است وجود داشته باشد و به فعالیت مجدد خود ادامه دهند، نیاز است که هر چند ماه یکبار توسط پزشک معاینه و تحت نظر باشید تا با روش های تشخیصی از بروز مجدد سلول های سرطانی جلوگیری شود.