مراقبت از زخم بعد از جراحی عمومی : راهنمای کامل و تخصصی برای بهبودی بهتر

پس از انجام هر نوع جراحی عمومی، یکی از مهم‌ترین مراحل بهبود، مراقبت از زخم جراحی است. اگرچه بخیه‌ها و ابزارهای جراحی مدرن نقش حیاتی در بسته شدن زخم دارند، اما روند ترمیم کامل آن به عوامل زیادی از جمله مراقبت صحیح بعد از عمل بستگی دارد. مراقبت از زخم بعد از جراحی عمومی نه‌تنها خطر عفونت را کاهش می‌دهد، بلکه سرعت بهبودی را نیز افزایش داده و احتمال باقی ماندن اسکار (جای زخم) را به حداقل می‌رساند.

در این مقاله، به بررسی تخصصی اصول، مراحل، اقدامات و نکات کلیدی در مراقبت از زخم های جراحی عمومی می‌پردازیم؛ با نگاهی جامع، دقیق و کاربردی.

انواع زخم‌های جراحی

پیش از آغاز مراقبت، لازم است نوع زخم جراحی مشخص باشد. زخم‌های جراحی معمولاً در چهار گروه طبقه‌بندی می‌شوند:

1. زخم‌های تمیز (Clean): در جراحی‌هایی مانند تیروئیدکتومی یا فتق که عفونتی در بدن وجود ندارد.

2. زخم‌های تمیز-آلوده (Clean-contaminated): در جراحی‌هایی مانند جراحی روده یا مثانه که ورود به ارگان‌های پرمیکروب انجام شده ولی بدون آلودگی خاص.

3. زخم‌های آلوده (Contaminated): در شرایطی که التهاب یا نشت محتویات بدن به زخم وجود دارد.

4. زخم‌های کثیف یا عفونی (Dirty): در حضور عفونت فعال در محل جراحی.

میزان مراقبت، استفاده از آنتی‌بیوتیک و مدت زمان ترمیم زخم بسته به این نوع زخم‌ها متفاوت است.

مراحل مراقبت از زخم بعد از جراحی عمومی

۱. کنترل خونریزی و پانسمان اولیه

در ساعات اولیه پس از جراحی، کنترل خونریزی بسیار مهم است. معمولاً پانسمان اولیه توسط تیم جراحی انجام می‌شود و تا ۲۴ ساعت اول نباید آن را دستکاری کرد، مگر در صورت خونریزی یا آغشته شدن شدید به ترشحات.

نکته: در صورت خیس شدن پانسمان با خون یا مایعات دیگر، تعویض آن توسط کادر درمان یا با رعایت اصول استریل ضروری است.

۲. تمیز نگه‌داشتن محل زخم

تمیزی محیط زخم مهم‌ترین عامل در جلوگیری از عفونت است. در روزهای اول، زخم باید خشک و تمیز باقی بماند. شست‌وشوی زخم تنها در صورت تجویز پزشک با محلول‌هایی مانند سرم نمکی یا آب استریل انجام می‌شود.

پیشنهاد:

• از الکل و بتادین قوی برای زخم‌های بخیه‌خورده خودداری کنید، زیرا ممکن است بافت‌های سالم را نیز آسیب بزنند.

• دست‌ها را پیش از لمس زخم کاملاً با آب و صابون شست‌وشو دهید.

۳. تعویض صحیح پانسمان

تعویض پانسمان بسته به نوع زخم، نوع بخیه و شرایط بدن بیمار معمولاً هر ۲۴ تا ۴۸ ساعت انجام می‌شود. اگر زخم ترشحات زیادی دارد یا ناحیه عرق‌ریز است، دفعات تعویض بیشتر خواهد بود.

مراحل تعویض پانسمان در خانه:

• شست‌وشوی دست با آب و صابون

• استفاده از دستکش استریل

• باز کردن آرام پانسمان قدیمی

• تمیز کردن اطراف زخم با گاز استریل و سرم فیزیولوژی

• بررسی وجود قرمزی، تورم، بوی بد یا ترشحات غیرطبیعی

• استفاده از پانسمان تمیز و بدون فشار اضافی

۴. رعایت تغذیه مناسب برای ترمیم بهتر زخم

تغذیه صحیح نقش کلیدی در بهبود زخم‌ها دارد. مصرف غذاهای سرشار از ویتامین C، پروتئین، روی (زینک) و ویتامین A روند کلاژن‌سازی و بازسازی بافت را تسریع می‌کند.

توصیه‌های تغذیه‌ای:

• گوشت سفید، تخم‌مرغ، لبنیات کم‌چرب

• میوه‌ها و سبزیجات تازه (مرکبات، کلم، فلفل دلمه‌ای)

• مغزها مانند بادام و گردو

• نوشیدن آب کافی برای حفظ رطوبت پوست

بیشتر بخوانید : متخصص جراح عمومی اصفهان

۵. بررسی علائم عفونت

یکی از نگرانی‌های اصلی در زخم‌های بعد از جراحی، عفونت است. آگاهی از علائم اولیه عفونت به تشخیص سریع و جلوگیری از پیشرفت آن کمک می‌کند.

علائم هشداردهنده:

• قرمزی بیش از حد یا گسترش‌یابنده اطراف زخم

• افزایش گرمای محل زخم

• ترشحات بدبو، سبز یا زرد

• تب بالای ۳۸ درجه

• درد فزاینده و غیرمعمول

• عدم بهبود زخم طی چند روز

در صورت مشاهده هر یک از این علائم، باید فوراً با پزشک یا اورژانس تماس گرفته شود.

۶. مراقبت از بخیه‌ها

نوع بخیه‌ها (قابل جذب یا غیرقابل جذب) و محل جراحی تعیین می‌کنند که چگونه باید از آن‌ها مراقبت شود.

• بخیه‌های غیرقابل جذب: معمولاً بین ۵ تا ۱۴ روز پس از جراحی توسط پزشک کشیده می‌شوند.

• بخیه‌های قابل جذب: نیازی به کشیدن ندارند و به‌مرور جذب بدن می‌شوند.

نکته: خاراندن یا کشیدن ناحیه بخیه‌شده ممکن است باعث باز شدن زخم یا بروز اسکار شود.

۷. محدودیت فعالیت‌های بدنی

حرکات شدید، بلند کردن اجسام سنگین یا ورزش کردن در دوران اولیه پس از جراحی می‌تواند فشار فیزیکی به زخم وارد کرده و بخیه‌ها را پاره کند.

توصیه‌ها:

• استراحت نسبی تا ۷ روز اول

• عدم خم شدن یا کشش شدید عضلات ناحیه جراحی‌شده

• پیاده‌روی سبک برای پیشگیری از لخته خون، در صورت تأیید پزشک

• پرهیز از رانندگی، به‌ویژه در جراحی‌های شکمی یا قفسه سینه

مدت زمان بهبودی زخم جراحی چقدر است؟

مدت زمان بهبودی بسته به نوع جراحی، وضعیت سلامتی بیمار، محل زخم و نحوه مراقبت متفاوت است:

روش‌های کاهش جای زخم (اسکار)

اگرچه جای زخم در اکثر بیماران کم‌کم محو می‌شود، اما برخی اقدامات می‌تواند ظاهر آن را بهتر کند:

• استفاده از کرم‌های ترمیم‌کننده حاوی سیلیکون یا ویتامین E (طبق نظر پزشک)

• اجتناب از آفتاب مستقیم روی زخم

• استفاده از پماد آنتی‌بیوتیک در مراحل اولیه

• ماساژ ملایم ناحیه با کرم مرطوب‌کننده پس از بسته شدن زخم

آشنایی بیشتر با جراحی لاپاراسکوپی اصفهان

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر در طول دوران بهبودی با موارد زیر مواجه شدید، مشورت با پزشک ضروری است:

• باز شدن بخیه یا زخم

• ترشحات چرکی یا بدبو

• درد شدید یا غیرطبیعی

• تب بالا

• تأخیر در ترمیم زخم بیشتر از ۲ هفته بدون پیشرفت

نتیجه‌گیری:

مراقبت صحیح از زخم بعد از جراحی عمومی، بخش جدایی‌ناپذیر از فرایند درمان است. توجه به تمیزی، تغذیه مناسب، اجتناب از فعالیت‌های پرخطر و پیگیری علائم هشداردهنده نقش حیاتی در تسریع بهبود و جلوگیری از عفونت دارند. با رعایت این نکات و هماهنگی با تیم پزشکی، می‌توان دوره نقاهت را با حداقل مشکل و بهترین نتیجه پشت سر گذاشت.

🥇 آشنایی بیشتر با دکتر قیومی متخصص جراح عمومی

⛔ ما را در اینستاگرام همراهی کنید